نگاهی سازنده تربه احتمال نوسان در شاخص های بورس طی ماههای آینده

در چند ماهه گذشته اکثر صاحبنظران و اهل قلم بازار سرمایه نظرات ارزشمند خویش را در خصوص وضعیت بازار سرمایه کشور و آینده آن مطرح نموده که در یک جمع بندی کلی شاید بتوان حاصل این نظرات را مثبت تلقی کرد. اما از دریچه ای دیگر می باید اذعان نمود که گرچه بازارهای سرمایه ما جوان و پرقدرت و جذاب هستند، اما دارای تجربه و پختگی سنواتی لازم و کافی نیستند و چنانچه روند رشد آنان با مسائل پیش بینی نشده ای روبرو شود، شاید نتوانند عکس العمل های حرفه ای لازم را در مقابل نوساناتی دوره ای کوتاه و یا بلند مدت نشان دهند. آیا بازارهای سرمایه ما دارای ابزار لازم برای مقابله با روندهای نزولی و رکودی هستند تا در قبال اتفاقات احتمالی که می تواند از هر ناحیه خرد و کلان سیستمی اعم از اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در سطح ایران و جهان اتفاق بیفتد، و دچار ریزش نشده و به مدیران سبدها، کارگزاران و سرمایه گذاران صدمات جبران ناپذیری نزند.

انشاا... که امسال نیز بازار به مثابه سال قبل خوب عمل خواهد کرد و سرمایه گذاران تازه ای را در سطح داخل و خارج کشور به خود جذب نماید، اما اگر خدای ناکرده پدیده های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی این بازارها را نا آرام کند، آیا آمادگی لازم برای حفظ ارزش صندوقهای مشترک سرمایه گذاری و کاهش زیان سرمایه گذاران تدبیر شده است. به این عقیده می توان راهکارهای موجود را از هم اکنون ارزیابی نمود تا در صورت بروز نوسانات و افت و خیزهای مقطعی بازار، عکس العمل بازار سرمایه ما حرفه ای باشد و جامعه نوپای سرمایه گذار در بورسهای کشور دچار دلزدگی نشود و جریان وجوه نقد به سمت درآمدهای کاذب و واسطه گری و خرید ارز و سکه هدایت نشود. همچنین مدیران سرمایه گذار و سبدگردانهای متخصص را نیز از این آزمایش بسیار حساس و پر اهمیت روسفید وسرافراز بیرون آورد.

گرچه بازارهای بورس ایران طی سالیان گذشته مرتبا در حال اصلاح ساختار بوده اند و رشد چشمگیری داشته اند، اما چنین بازار سرمایه جوانی، از مکانیزم لازم جهت مقابله با بحران های مقطعی و دوره ای کم بهره مانده است. مطمئنا اهل نظر و بازار سرمایه می دانند که راهبردهایی را می توان از هم اکنون در نظر گرفت و مورد آزمایش قرار داد. ابزارهایی که هم اکنون در بازار بورس وجود دارند، با اندکی تغییرات تکنیکی و ساختاری قابلیت آنرا خواهند داشت تا در مقابل شرایط رکودی که در هر بازار سرمایه ای در جهان گهگاهی اتفاق می افتد، تعادل نسبی خود را حفظ نمایند.

استفاده از روشهایی پوشش دهی ریسک یا ایمن سازی "Hedging" چندان کار پیچیده ای نبوده و نیست، بالاخص که سازمان بورس و دست اندرکاران بازار سرمایه بسترهای مناسبی را برای اجرای این عملیات پایه گذاری نموده اند. اوراق آتی بورس تهران هنوز چندان فعال نیست و با تعداد معدودی سهم نقش اساسی خود را هنوز نتوانسته است ایفا کند و در تعادل بازارهای پر نوسان در شرایط فعلی کاری از دستش ساخته نخواهد بود، زیرا تعداد محصولات آن بسیار معدود و محدود است. آیا راهی وجود ندارد که تعداد شرکتهای واجد شرایط برای ورود به بازارهای آتی افزایش یابند. برای آنکه کلام را خلاصه نمایم به ذکر چند راه حل کلی که هر یک می توانند به بازارهای بورس کشور عمق بیشتری بدهند، به شرح ذیل اشاره می شود:

1- ترغیب و تسهیل ورود شرکتهای عام به جرگه بازارهای آتی در بورس تهران

2- اجازه ورود صندوق های مشترک سرمایه گذاری به بازارهای آتی با اندکی تغییرات ساختاری

3- ایجاد صندوقهای مشترک "شبه شاخص" برای بازارهای آتی که می تواند حجم معاملات را بالا برده و نقدینگی ایجاد کند و جامعه سرمایه گذار کشور و بازار سرمایه را از خسارت های کلان احتمالی نجات دهد.

4- صدور مجوز برای صندوقهای سرمایه گذاری به خرید درصد مشخصی از اوراق بهادار طلا (Gold Trust) و یا طلای فیزیکی از طریق بازارهای آتی و ذیصلاح به منظور کاهش ریسک سیستمی و غیر سیستمی.

5- اوراق صکوک نیز چنانچه در بازار مورد معامله قرار می گیرند و معاملات آتی آنها دچار مشکلات شرعی و فقهی نیست به لحاظ مشاع بودنشان می توانند نقش خوبی در بازارهای مشتقه داشته باشند.

6- استفاده از مرحله اول اوراق اختیار معامله Options نیز یکی دیگر از ابزار بسیار لازم برای بازار سرمایه کشور است که تاثیرات سوء نوسان را می توانند کنترل کند. پیچیدگی این اوراق نیازمند همکاری متخصصان حرفه ای و آکادمیک در طراحی و اجرا است.

این آماده سازی در جهت پیشگیری از شرایط نوسانی، به مدیران سرمایه گذاری در ماههای آینده کمک خواهد نمود که فشار فروش ناشی از ترس نابجای سرمایه گذاران در صورت بروز نوسانهای شدید را کاهش داده و سرمایه گذار دچار یاس نشده و راهکارهای خوبی برای کاهش ریسک خود را پیش روی داشته باشد. البته پر واضح است که به منظور اجرای هر کدام از این پروژه ها، مقدماتی نه چندان سخت لازم است تا ابعاد مختلفه عملیات به سرعت ارزیابی و به آزمایش گذارده شود.

خلاصه کلام که، ایکاش می توانستیم بدون پیش فرض و پیش بینی وضعیت بازارهای بورس در ماههای آینده، برای شرایط رکودی هم استراتژی های مناسبی که بازار نوپای سرمایه ایران را در مقابل نوسانات عمده بیمه نسبی نماید تدارک ببینیم و از خواص اوراق مشتقه و اوراقی که شرایط لازم و کافی را برای حفظ تعادل این بازارها داشته باشند، استفاده موثرتر و بهینه ای ببریم.

دکتر محمود گنابادی

FCSI , CIM , FMA , AMP

تاریخ : 7/4/1390

mahmoudgonabadi@gmail.com